លក្ខណៈ៨យ៉ាងរបស់បុគ្គលប្រកបដោយគុណធម៌
បុគ្គលក្លាយជាជាងសាងសង់ដោយការសាងសង់ ក្លាយជាអ្នកលេងភ្លេងដោយការលេងភ្លេង ក្លាយជាមនុស្សមានយុត្តិធម៌ដោយសារការប្រកាន់យកនូវទង្វើយុត្តិធម៌ ក្លាយជាអ្នកក្លាហានដោយសារភាពក្លាហាន យ៉ាងណាមិញ បុគ្គលប្រកបដោយគុណធម៌ ចាំបាច់ត្រូវការនូវការប្រកាន់យកនូវទង្វើប្រកបដោយគុណធម៌។ តើគុណធម៌គឺជាអ្វី? គុណធម៌មិនមែនជាអារម្មណ៍ ហើយក៏មិនមែនជាសមត្ថភាព។ ដូច្នេះតើគុណធម៌គឺជាអ្វី? យោងតាមវចនានុក្រមរបស់សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត គុណធម៌ គឺជាធម៌ដែលមានដំណើរចម្រើនសេចក្តីសុខទុក្ខតាមជាន់តាមថ្នាក់ បានខាងអំពើល្អអាក្រក់ គឺបុណ្យបាបដែលបុគ្គលធ្វើ។ ចុះបើយោងតាមន័យក្នុងទស្សនវិជ្ជាវិញ តើគុណធម៌មានអត្ថន័យយ៉ាងដូចម្តេច? អារីស្តូតបានឲ្យនិយមន័យគុណធម៌ថា គឺជាភាពសមល្មមនៃទង្វើល្អ ដែលមិនលើសហើយក៏មិនខ្វះ ឬអាចនិយាយបានថា គុណធម៌ គឺជាការធ្វើល្អជាទម្លាប់។ រីឯនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាបុគ្គលដែលប្រកបដោយគុណធម៌គឺជាបុគ្គលដែលមានសីលនៅក្នុងខ្លួនដោយរាប់ចាប់ពីសីលប្រាំឡើងទៅ។ អត្ថន័យនៃគុណធម៌ គឺពិតជាលំបាកក្នុងការកំណត់ ប៉ុន្តែវិធីដែលធ្វើឲ្យយើងងាយយល់ពីគុណធម៌ គឺមើលលក្ខណៈនិងទង្វើរបស់បុគ្គលប្រកបដោយគុណធម៌។ តើលក្ខណៈរបស់បុគ្គលប្រកបដោយគុណធម៌មានអ្វីខ្លះ? លក្ខណៈរបស់បុគ្គលប្រកប ដោយគុណធម៌មាន៨យ៉ាងដូចខាងក្រោម៖
១/- ដឹងថាអ្វីមួយខុស ដឹងថាអ្វីមួយត្រូវ
យោងតាមទស្សនវិទូអារីស្តូត មនុស្សដែលមានគុណធម៌ គឺជាមនុស្សដែលដឹងថាអ្វីដែលត្រឹមត្រូវ ធ្វើអ្វីដែលត្រឹមត្រូវ និងធ្វើអ្វីត្រឹមត្រូវទៅតាមហេតុផល។ អ្វីមួយខុសអ្វីមួយត្រូវ អាស្រ័យលើចំណេះដឹង និងការវិនិច្ឆ័យ ដូច្នេះដើម្បីអាចដឹងអ្វីមួយខុសអ្វីមួយត្រូវ បុគ្គលប្រកបដោយគុណធម៌ ចាំបាច់ត្រូវមាន ចំណេះដឹងពីជីវិត ឬចំណេះដឹងផ្នែកទស្សនវិជ្ជា និងមានចំណេះដឹងផ្សេងៗទៀតដែលពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងការរស់នៅរបស់ខ្លួន ។
២/ ប្រើប្រាស់ហេតុផលបានត្រឹមត្រូវ
ហេតុផល គឺជាបេះដូងនៃគុណធម៌។ មនុស្សដែលមានគុណធម៌តែងប្រើប្រាស់ហេតុផលជាចម្បង ក្នុងការគិត និងក្នុងការប្រព្រឹត្ត។ សត្រូវរបស់ហេតុផល គឺការប្រើប្រាស់អារម្មណ៍ និងការបណ្តែតបណ្តោយ ចិត្តទៅតាមអារម្មណ៍ដោយពុំមានការគ្រប់គ្រង។ មនុស្សមានគុណធម៌ គឺជាមនុស្សដែលពូកែស្វែងរកហេតុផល សមល្មមដោយមិនលើសនិងមិនខ្វះ ដើម្បីយកទៅប្រើប្រាស់ក្នុងការរស់នៅ និងដើម្បីយកទៅ ដោះស្រាយបញ្ហាឲ្យបានត្រឹមត្រូវតាមកាលៈទេសៈ តាមកម្រិត និង តាមមធ្យោបាយដ៏ត្រឹមត្រូវ។
៣/ ការប្រព្រឹត្តនូវទង្វើល្អជាទម្លាប់
ការធ្វើល្អជាទម្លាប់ គឺជាការប្រព្រឹត្តនូវទង្វើល្អជារឿយៗ ជាដដែលដោយការតាំងចិត្តដោយខ្លួនឯងដោយ ពុំមានអ្នកណាមកបង្គាប់បញ្ជា ឬមានកត្តាខាងក្រៅមកតម្រូវឲ្យធ្វើ។ មនុស្សមានគុណធម៌ មានភាពស្មោះត្រង់ជាមួយនឹងខ្លួនឯង ស្មោះត្រង់ជាមួយអ្នកដទៃ ទាំងចំពោះមុខអ្នកដទៃ និងទាំងក្រោយខ្នងអ្នកដទៃ ហើយប្រកាន់យកនូវភាពស្មោះត្រង់បែបនេះឲ្យបានជាទម្លាប់។ អំពើល្អមិនមែនមានតែភាពស្មោះត្រង់មួយ នោះទេ នៅមានជាច្រើនទៀតដូចជា កតញ្ញូ ការបរិច្ចាគទាន ព្រហ្មវិហាធម៌ជាដើម។ បុគ្គលមានគុណធម៌ តែងតែប្រកាន់យកនូវគុណធម៌ទាំងនេះជាទម្លាប់។
៤/ គាំទ្រអំពើល្អ ហើយហ៊ានប្រឆាំងជាមួយនឹងអំពើអាក្រក់
បុគ្គលមានគុណធម៌ តែងតែដឹងថាអំពើល្អជាអ្វីមានអារម្មណ៍ល្អចំពោះអំពើល្អ ស្រឡាញ់អំពើល្អ ការពារ អំពើល្អ និងប្រតិបត្តិនូវទង្វើល្អជាប្រចាំ។ បុគ្គលមានគុណធម៌តែងតែយកនូវគុណធម៌ជា គោលដៅ ចុងក្រោយនៃជីវិត និងឲ្យតម្លៃគុណធម៌ជាស្នូលនៃសុភមង្គល។ លើសពីនេះទៅទៀត បុគ្គលប្រកបដោយគុណធម៌មិនយកនូវគុណធម៌ជាស្ពាន មិនលះបង់នូវគុណធម៌របស់ខ្លួន ដើម្បីបាននូវទ្រព្យសម្បត្តិ កិត្តិយស កេរ្តិ៍ឈ្មោះ និងអំណាចជាដើម។ ផ្ទុយមកវិញ បុគ្គលមានគុណធម៌នឹងលះបង់នូវទ្រព្យសម្បត្តិ ក្រៅខ្លួន ដើម្បីរក្សានូវទ្រព្យសម្បត្តិក្នុងខ្លួន។
៥/ មានគោលដៅជីវិតច្បាស់លាស់
មនុស្សដែលមានគុណធម៌ គឺជាមនុស្សដែលស្គាល់ពីតម្លៃខ្លួនឯង និងជាមនុស្សដែលមានគោលដៅច្បាស់លាស់ក្នុងជីវិត។ ទស្សនវិទូសូក្រាត ពោលថាបុគ្គលដែលមានគុណធម៌ គឺជាបុគ្គលដែលមានទិសដៅជីវិតច្បាស់លាស់ ត្រង់ពាក្យថាមានទិសដៅច្បាស់លាស់នេះ ចង់មានន័យថា បុគ្គលមានគុណធម៌ដឹងច្បាស់ថា គោលដៅចុងក្រោយនៃជីវិតជាអ្វី ហេតុអ្វីបានជាជ្រើសរើសយកវាជាគោលដៅចុងក្រោយនៃជីវិត។ ជាក់ស្តែងគោលដៅចុងក្រោយបំផុតនៃជីវិត គឺដើម្បីសុភមង្គល។ នេះគឺជាទស្សនវិជ្ជារបស់ទស្សនវិទូអារីស្តូត។
៦/ រស់នៅជាមួយនឹងគុណធម៌អស់មួយជីវិត
យោងតាមទស្សនៈរបស់អារីស្តូត មធ្យោបាយដើម្បីឆ្ពោះទៅកាន់សុភមង្គលក្នងជីវិត គឺជាការរស់នៅដោយមានគុណធម៌ពេញមួយជីវិត។ បុគ្គលរស់នៅដោយមានគុណធម៌ គឺជាមនុស្សដែលរស់នៅដោយប្រើប្រាស់ហេតុផលត្រឹមត្រូវ។ បុគ្គលប្រកបដោយគុណធម៌នឹងឲ្យតម្លៃគុណធម៌ រក្សាគុណធម៌ ទោះបីជាត្រូវលះបង់តម្លៃណាក៏ដោយ ប៉ុន្តែមិនមែនមានន័យថា បុគ្គលប្រកបដោយគុណធម៌ជាមនុស្សល្អឥតខ្ចោះ ហើយមិនដែលធ្វើខុសនោះទេ។ ជាក់ស្តែង សូក្រាតពោលថា បុគ្គលប្រកបដោយគុណធម៌ប្រៀបបានទៅនឹងជាងឈើ ទោះបីជាមានជំនាញយ៉ាងណាក៏រមែងធ្វើខុស ប៉ុន្តែអ្វីដែលសំខាន់គឺការមិនលះបង់នូវអាជីពជាជាងឈើ។
៧/ មានភាពរីករាយច្រើនក្នុងជីវិត
ជាធម្មតា បុគ្គលប្រកបដោយគុណធម៌តែងតែមានភាពរីករាយច្រើននៅក្នុងជីវិត។ ជីវិតដ៏រីករាយ គឺជា ជីវិតដែលមានគុណធម៌ និងគតិបណ្ឌិត។ បុគ្គលមានគុណធម៌មិនរំពឹងច្រើន មិនខកចិត្តច្រើនចំពោះ អ្វីដែលបានកើតឡើង ពោលគឺចេះត្រេកអរចំពោះអ្វីដែលខ្លួនមាន ដោយមិនប្រៀបខ្លួនជាមួយនឹងអ្នកដទៃ ត្រេកអរតាមមានតាមបាន ហេតុនេះបុគ្គលមានគុណធម៌ តែងតែរីករាយច្រើនព្រោះមាននូវអាវក្រោះ ពោលគឺគុណធម៌សម្រាប់ការពារខ្មាំងសត្រូវ គឺឧបសគ្គទាំងឡាយ ។
៨/ មានសន្តិភាពផ្លូវចិត្ត
បុគ្គលប្រកបដោយគុណធម៌ជាបុគ្គលដែលមានសេចក្តីសុខផ្លូវចិត្ត មានភាពនឹងនរក្នុងគំនិត មានភាពនឹងនរក្នុងទង្វើ និងមានជំនាញក្នុងការធ្វើចិត្តឲ្យស្ងប់។ ស្ទើរគ្រប់ទស្សនវិទូទាំងអស់ឲ្យតម្លៃលើ សន្តិភាពផ្លូវចិត្ត។ គុណធម៌ធ្វើឲ្យមានសន្តិភាពផ្លូវចិត្ត ដោយសារគុណធម៌ធានានូវស្ថេរភាពក្នុងខ្លួនដោយមិនពឹង ផ្អែកខ្លាំងលើកត្តាខាងក្រៅ ។ ទស្សនវិទូ ហេរ៉ាលីទូសជឿថា សេចក្តីស្ងប់ គឺជាគុណធម៌ដ៏ល្អបំផុត។ ចំណែកទស្សនវិទូ ស៊ីហ្សឺរ៉ូ យល់ថា ជីវិតដ៏រីករាយចាំបាច់ត្រូវការសន្តិភាពផ្លូវចិត្ត។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ជាកំពូលទស្សនវិទូ និងជាសាស្ត្រាចារ្យនៃមនុស្ស និងទេវតាក្នុងលោក សម្តែងថា គ្មានសេចក្តីសុខណាស្មើនឹងសេចក្តីស្ងប់ ។
សរុបមក បុគ្គលប្រកបដោយគុណធម៌ គឺជាបុគ្គលដែលមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះអំពីជីវិត មាននូវគុណធម៌ក្នុងខ្លួន ត្រេកអរនឹងគុណធម៌ ប្រព្រឹត្តនូវទង្វើប្រកបដោយគុណធម៌ឲ្យបានជាប្រចាំ និងជាបុគ្គលដែលអាចប្រើប្រាស់នូវគតិបណ្ឌិត ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងអារម្មណ៍និងទង្វើឲ្យបានត្រឹមត្រូវ តាមកាលៈទេសៈ និងតាមវិធីដ៏ល្អប្រកបដោយគុណធម៌។
អត្ថបទដោយ ឈុន សំណាង
អ្នករៀបរៀងសៀវភៅ ប្រជុំទ្រឹស្តីទស្សនវិទូល្បីៗ
